Ստեփանակերտի հրետակոծության ժամանակ Դավթի ընտանիքը պաստպարվել է ապաստարանում։ Քանի որ ընտանիքում նորածին ու փոքր երեխաներ կային, հայրը որոշել է ապաստարանից բոլորին արագ տեղափոխել Հայաստան։ 2 ընտանիք պետք է տեղափոխվեր, կար 2 մեքենա, 2 վարորդ, որից մեկը՝ անչափահաս․ Դավիթն էր։ Համեստություն է անում, ասում է՝ հերոսություն չէ մեքենա վարելը։ Թե ոտքն ինչպես էր հասնում «պեդալին», Դավիթը ծիծաղելով պատասխանում է․ «Իջնում էի գազը սեղմում, բարձրանում, նայում»։

«6 տղա ունեմ, 5-ը ծառայել, եկել են, մեկից ոչ մի տեղեկություն չունեմ»,-ասում է Երեւան տեղափոխված Կարինե Չախալյանը եւ ավելացնում․ «Եկել ենք տուն վարձենք։ Ես ուզում եմ վերադառնալ Արցախ, եթե այնտեղ տուն տան, օգնեն տնտեսություն ստեղծել»։ Ամուսինն այլ կարծիքի է․ «Տուն դրեցի, մնաց թուրքին, էս տարիքում գնամ, նորից տուն դնե՞մ։ Չես էլ կարա ասես՝ անվտա՞նգ է։ Ի՞նչ գիտես, կարող է մի ամիս հետո թուրքերը մտնեն, գիշերով լցվեն տները՝ մարդկանց փրթեն։ Էդ որ ասում են՝ ռուսների բանակը էնտեղ նստած է, բա որ էնտեղ է, թող թողնեն գնամ իմ էրեխուս հանեմ Հադրութից․ դին մինչեւ հիմա չկա»։

Տիկին Նունեն Երեւանում 2 անգամ սննդի փաթեթ է աջակցություն ստացել․ նոր է իմացել, որ Արցախի երեւանյան շտաբում տաքացուցիչներ, վերմակ, ներքնակ են տալիս, իսկ դրա կարիքը շատ ունեն։ «Մենք Չարենցավանում բարեկամի տանն ենք ապրում․ մենք մեծ ենք, ոչինչ, բայց եղբորս ընտանիքին Արտաշատում մի տեղ են տվել, ցուրտ, էրեխեքը մրսում են, մեծ ընտանիք է»,-ասում է կինը։ Հարց է տալիս՝ մինչեւ ե՞րբ են ապրելու բարեկամի տանը, վարձով բնակարան էլ չեն գտնում, մատչելի բնակարանները զբաղված են, որն էլ ազատ է՝ թանկ է, պետությունն էլ մինչեւ 100 հազար դրամ է վարձի փոխհատուցում տալիս․ «Ի՞նչ է լինելու, որտե՞ղ ենք ապրելու։ Էնքան բան ենք տեսել, էլ չգիտեմ՝ անվտանգ ապրելը որն է»։

Գորիսի մանկապարտեզներից մեկում ապաստան է գտել Հասմիկ Բաղրյանը։ «Խաղաղություն եմ ուզում, խաղաղություն, աստված»,-կրկնում է նա։ 92-ամյա կինը հպարտությամբ է պատմում, որ թոռը՝ Դավիթը, կապիտանի կոչում ունի։ Տիկին Հասմիկն արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ բուժքույր է աշխատել, խնամել վիրավորներին, ռմբակոծությունների տակ գնացել աշխատանքի։ Հառաչանքով հիշում է՝ իրենց սիրուն Ստեփանակերտն այն ժամանակ ավերակների վերածվեց, հետո կառուցեցին, շենացրին, իսկ հիմա նորից ավերակներ են…Երազում է Արցախի մայրաքաղաքը նորից շեն տեսնել։

6-ամյա Նարեն Շուշիից ու Ստեփանակերտից Երեւան տեղափոխված փոքրիկներից «Պատերազմն էնի ա, որ վատ բաներ ա լինում, լինում ա, որ տներն ա ջարդվում, որ կրակում են սամալյոտներից, որ պաժար ա ընկնում։ Սկզբից չէի հասկանում ինչ ա կատարվում, ինձ թվում էր՝ անձրեւ ու կարկուտ ա»,-նկարագրում է շուշեցի աղջնակը։ Նա պատրաստվում էր առաջին դասարան գնալ։ Երբ Շուշիում վաղ առավոտյան լսվում է տագնապի ազդանշանը, ընտանիքն արագ հավաքում է իրերը։ Տիգրանն ու մյուս քույրը՝ Մարիան, գրքերն են վերցնում, մայրը՝ հագուստն ու առաջին անհրաժեշտության իրերը։

36-ամյա Հովիկ Առաքելյանը պատերազմի ավարտից մի քանի օր անց Շահումյանի շրջանի Չարեկտար գյուղից ընտանիքը տեղափոխել է Գեղարքունիք՝ Վարդենիս քաղաք, որտեղ տուն է վարձել։ Աղջիկները 2 և 4 տարեկան են։ Հիշում է, որ երբ տեղափոխվել է Չարեկտար գյուղ, վերանորոգել է տունը, որը հիմա լքել է ստիպված։ Առաջնահերթ երեխաների իրերն է տեղափոխել։ Հովիկը երկար տարիներ եղել է պայմանագրային զինծառայող, սակայն առողջական խնդիրների պատճառով մեկ տարի առաջ դուրս է եկել ծառայությունից, զբաղվել անասնապահությամբ, ու հիմա դեռ չգիտի, թե Վարդենիսում ինչ աշխատանք կկարողանա գտնել։

Վարսենիկ Բուդաղյանն ու Խաչատուր Ավետիսյանն անորոշության մեջ են․ իրենց գյուղում՝ Հադրութի Մեծ Թաղերում, հիմա հակառակորդն է հաստատվել, տեսանյութեր է հրապարակում, թե ինչպես է պղծում ամեն ինչ։ «Ուզում ենք Ղարաբաղ վերադառնալ, բայց թշնամուն չենք վստահում, վախենում ենք։ Որ տեսնում ենք, թե նրանք ինչ տեսանյութեր են նկարում մեր գյուղից․․․ոչխարները մորթում, դնում են մանկասայլակի մեջ ու քշում։ Գերեզմանի քարին են նստում՝ նկարվում»,-ասում է Վարսենիկը։ Հիմա Տավուշի մարզի Գոշ գյուղում են ժամանակավոր ապրում, չգիտեն, թե ինչ պետք է անեն։ Ամուսինն էլ Հադրութում է կռվել, ձախ աչքի տեսողությունը կորցրել է։

Արմինե Պիլիյանը երկու անչափահաս երեխաների հետ Արցախից տեղափոխվել է Սյունիքի մարզի Տեղ գյուղ։ Մեխակավանում, երբ սկսվել է հրետակոծությունը, կարծել է՝ երկրաշարժ է․ «Առավոտյան ժամը յոթին են կրակել, տունը դղրդաց։ Ասացի էրեխեք, երկրաշարժ է, վեր կացեք։ Պատուհանից նայեցի, ասացին՝ Արմինե, ի՞նչ ես գլուխդ կախ գցել, կռիվը սկսվել ա։ Արագ դուրս եկանք»։ Պատմելիս կնոջ հեռախոսը զանգում է․ «Պապան է պոստերից»։ Ուրախությունն ու արցունքները խառնվում են։ Գոռը՝ Արմինեի որդին, հոր հետ չի կարողանում հեռախոսով խոսել․ հուզվում է, հեռախոսը վերադարձնում մորը։